حدود دو دهه پیش، ایران تنها کشور منطقه خاورمیانه بود که صنعت خودروسازی داشت. صنعت خودروسازی ایران مایه مباهات دولت‌های مختلف بود و همواره به‌عنوان نشانه استقلال شناخته می‌شد. بااین‌حال، شرایط بازار خودرو در منطقه تغییر کرده است و اکنون کشورهایی همچون ترکیه و مراکش، دست بالا را در منطقه خاورمیانه و آفریقا پیدا کرده‌اند.
در سال 2023، صنعت خودروسازی ایران موفق شد رتبه شانزدهم دنیا را در تولید خودرو به‌دست آورد. این آمار مجموع تولید انواع وسایل نقلیه شامل خودروهای سواری، خودروهای تجاری سبک، مینی‌بوس، کامیون و اتوبوس است. بااین‌حال ایران رتبه نخست خاورمیانه در خودروسازی نیست؛ این رتبه با تولید یک میلیون و 300 هزار دستگاه خودرو در سال، به صنعت خودرو ترکیه اختصاص پیدا کرده است.
صنعت خودروسازی ایران، بازنده در تولید و صادرات
ترک‌ها طی دهه‌های اخیر، به هاب منطقه‌ای خودروسازی تبدیل شده‌اند. بسیاری از برندهای معتبر خودروسازی جهان همچون فورد، رنو و هیوندای در ترکیه خطوط تولید مختلفی را راه‌اندازی کرده‌اند. ترک‌ها به‌لطف همکاری نزدیک با خودروسازان بزرگ جهانی، موفق شدند برند مستقل خودروسازی خود را با نام TOGG راه‌اندازی کنند.
صنعت خودروسازی ترکیه تنها درزمینه مونتاژ و تولید موفق عمل نمی‌کند، بلکه در بخش صادرات نیز فعال است. میزان صادرات صنعت خودروسازی ترکیه در سال 2023 میلادی، 13 میلیارد دلار برآورد می‌شود. حتی طی دوره قبلی واردات خودرو به ایران، برخی نسخه‌های رنو مونتاژشده در ترکیه به بازار ایران رسیدند!
این اتفاق درحالی رخ می‌دهد که ایران‌خودرو و سایپا بازارهای صادراتی خود را از دست داده‌اند و حتی موفق نشده‌اند به بازار بسته و محدود روسیه نیز وارد شوند. یک دهه تحریم در دو مقطع زمانی متفاوت به همراه تصمیمات اشتباه مدیران ارشد، باعث شده است تا صنعت خودروسازی ایران جایگاه خود را در بخش‌های مختلف از دست بدهد.
ایران اکنون نه بیشترین تعداد خودرو در منطقه را تولید می‌کند و نه می‌تواند در بحث صادرات موفق عمل کند. این اتفاق درحالی رخ می‌دهد که عربستان سعودی نیز اخیراً فعالیت‌های خود را درزمینه خودروسازی آغاز کرده است. با ادامه روند فعلی در خودروسازی کشور، روزبه‌روز نقش خودروسازان ایرانی در منطقه کمرنگ‌تر خواهد شد.